Systemy totalitarne i walka o wolność chrześcijańskiej

1939 – XXI w.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej Czechy i Morawy znalazły się po stronie wschodniej żelaznej kurtyny, pod rządami ateistycznego reżymu komunistycznego. Zaczyna się jeden z najbardziej dramatycznych okresów chrześcijaństwa w czeskiej historii, charakteryzujący się ostrymi prześladowaniami, nęceniem do kolaboracji z reżymem i starowanym oddalaniem chrześcijaństwa od życia zwykłych ludzi. Wielu wierzących nie przyjęło tej sytuacji pasywnie, zaczęli walczyć o utrzymanie swojej roli w społeczeństwie.

Druga wojna światowa w latach 1939–1945 i późniejszy okres komunistycznego totalitaryzmu w latach 1948–1989 był wymuszonym przerwaniem przedwojennej tradycji w życiu naszego społeczeństwa. W czasie wojny naród czeski wraca dla pokrzepienia serc do sławnej przeszłości. Przyczynili się do tego na przykład Vladislav Vančura pisząc dwutomowe Obrazy z historii narodu czeskiego lub uczeń J. Pekařa, historyk Zdeněk Kalista.

Do współpracy z faszystowskimi Niemcami włącza się wielu sudeckich Niemców (ale niektórzy przyłączają się do ruchu oporu, np. księża Richard Henkes, Johan Nepomuk Smolik), ale i tak z niemieckich kościołów wiszą czerwone flagi ze swastyką. Niektórzy chrześcijanie wokół organizacji Orel, Junák, YMCA są prześladowani i więzieni, wielu chrześcijan i duchownych włącza się aktywnie do ruchu oporu (Jaroslav Šimsa, Bohumír Opočenski, Miloš Bič, Štěpán Trochta, Antonín hrabia Bořek-Dohalski).

Grupa duchownych wokół prawosławnego biskupa Gorazda II włączyła się do współpracy po zamachu na protektora Reinharda Heydricha, ukrywając czeskich cichociemnych, którzy dokonali zamachu, w krypcie kościoła św. Cyryla i Metodego w Pradze. Kryjówka została zdradzona, a biskup, pomimo o niej na początku nie wiedział, starał się wziąć całą odpowiedzialność na siebie, aby uratować swoich wierzących. Został zamordowany wraz z pozostałymi współpracownikami. Po zakończeniu drugiej wojny światowej niemiecka ludność Czech i Moraw została wysiedlona, tak skończyło się kilkuwiekowe współżycie i ścieranie się dwóch narodów. Niemieccy chrześcijanie opuszczają swoje kościoły, sanktuaria pielgrzymkowe i ośrodki duchowe. Wiele kościołów od tego czasu niszczeje.

 

Ostatnia epoka upadku

Ateistyczny reżim komunistyczny chciał pokonać przeciwników ideologicznych swoimi metodami. Wielu duchownych i odważnych chrześcijan, szczególnie katolików, skazano w latach pięćdziesiątych w procesach politycznych, uwięziono, skazano na śmierć, wielu z nich otrzymało zakaz prowadzenia działalności duszpasterskiej. Zlikwidowano zakony katolickie, klasztory Želiv i Broumov stały się na pewien czas obozami internowania dla ściganych księży. Organizacje charytatywne i młodzieżowe wraz ze szkołami kościelnymi zostały zakazane, fakultety teologiczne praktycznie wegetowały.

Tzw. reforma pieniężna uderzyła nie tylko w naród, ale także zdeprecjonowała oszczędności parafii i zborów, które miały być przeznaczona na naprawy, rozbudowy lub budowy nowych kościołów. Niektórzy duchowni kolaborują z reżimem (np. grupa księży skupiona wokół Pacem in terris), niektórzy przyłączają się do działalności antykomunistycznej w opozycji, przede wszystkim wokół Karty 77 lub wokół tzw. kościoła podziemnego. W okresie tym rzadko powstaje nowy kościół lub sala modlitw.

Aczkolwiek system rządzący uniemożliwiał informowanie o jego przebiegu, dla kościoła katolickiego najważniejszym wydarzeniem XX wieku był II Sobór Watykański (1963–1965), który reagował na wezwania współczesnego świata, otworzył kościół na świat i współpracę z innymi wyznaniami chrześcijańskimi (ekumenizm). W jego posiedzeniach brał udział kardynał Josef Beran, któremu reżim uniemożliwiał powrót do ojczyzny.

Po aksamitnej rewolucji w roku 1989 kościoły dążą do odnowienia swojej działalności, nawiązania rozerwanych więzi, wracają do szkolnictwa lub do sfery pomocy społecznej lub działalności charytatywnej. Dochodzi do odnowienia katolickich pielgrzymek, podczas wizyty papieża Jana Pawła II w roku 1997 odbywa się kanonizacja Jana Sarkandra i Zdzisławy z Lemberku, która staje się patronką rodziny. Dla katolików ważne są kolejne wizyty papieży (Jan Paweł II i Benedykt XVI.).

Republika Czeska jest podobno najbardziej ateistycznym i obojętnym pod kątem wyznaniowym krajem świata, ale wciąż powstają w niej nowe kościoły, zakładane są ośrodki wspólnotowe, powstają nowe parafie i zbory. Drogi duchowe i duszpasterskie przebiegają dziś za pośrednictwem internetu, nawigacji i sieci komórkowych, ale biegną dalej, odkrywane są nowe horyzonty i prowadzą naprzeciw zbliżającej się Bożej „niebiańskiej Jerozolimie“.

Ważniejsze daty

1804 – 
Napoleon zostaje cesarzem Francji, Wojny Napoleońskie
1813 – 
Napoleon zwyciężony pod Lipskiem
1815 – 
Napoleon zwyciężony pod Waterloo (tzw. cesarstwo studniowe)
1825 – 
bunt dekabrystów w Rosji
1825 – 
pierwsza kolej w Anglii
1848 – 
Rewolucja Lutowa we Francji, oddźwięk w Austrii, Włoszech i Niemczech
1861 – 
wojna pomiędzy Północą a Południem w USA
1870 – 
wojna francusko – niemiecka
1914-1918 – 
I wojna światowa
1917 – 
Rewolucja Październikowa w Rosji
1920 – 
powstanie Narodów Zjednoczonych (w Genewie)
1922 – 
reżim faszystowski we Włoszech
1936-1939 – 
wojna domowa w Hiszpanii
1939-1945 – 
II wojna światowa